لیکن پلان یک بیماری التهابی خودایمنی است که می‌تواند پوست، مخاط دهان، مخاط ناحیه تناسلی، ناخن‌ها و گاهی موها را درگیر کند. این بیماری معمولاً مزمن است و با ضایعات خارش‌دار، بنفش‌رنگ و چندوجهی ظاهر می‌شود. اگرچه مسری نیست، اما ممکن است باعث ناراحتی شدید و نگرانی از نظر زیبایی یا سلامت عمومی شود.
لیکن پلان چیست؟
در بیماری لیکن پلان، سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های پوست یا مخاط حمله می‌کند. این حمله باعث التهاب و تخریب سلول‌ها می‌شود. علت دقیق این واکنش ایمنی مشخص نیست، اما گمان می‌رود عوامل ژنتیکی، استرس، برخی داروها یا عفونت‌ها نقش داشته باشند.
علائم بالینی لیکن پلان
- ضایعات بنفش‌رنگ، صاف و براق با لبه‌های مشخص روی پوست
- خارش شدید در نواحی درگیر، به‌ویژه در مچ‌ها، ساق پا و ناحیه تناسلی
- خطوط سفید توری‌شکل (Wickham’s striae) در دهان یا مخاط تناسلی
- نازک شدن، شکاف یا تغییر شکل ناخن‌ها
- ریزش مو در نوع لیکن پلان فولیکولار (lichen planopilaris)
چه عواملی در بروز یا تشدید بیماری نقش دارند؟
- استرس یا اضطراب مزمن
- مصرف برخی داروها (مانند داروهای فشار خون، ضد مالاریا، ضد التهاب‌ها)
- عفونت‌های ویروسی، به‌ویژه هپاتیت C
- سابقه خانوادگی بیماری‌های خودایمنی
تشخیص لیکن پلان چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص معمولاً بر اساس معاینه بالینی توسط پزشک پوست انجام می‌شود. در برخی موارد، بیوپسی پوست یا مخاط برای تأیید تشخیص و افتراق از بیماری‌های مشابه مانند پسوریازیس، لوپوس یا لکوپلاکیا الزامی است.
درمان لیکن پلان: کاهش التهاب و علائم
درمان بسته به محل و شدت درگیری متفاوت است. هدف از درمان، کاهش خارش، التهاب و پیشگیری از عوارض مزمن است.
درمان‌های موضعی:
- کرم‌های کورتیکواستروئیدی قوی برای ضایعات پوستی
- ژل یا دهان‌شویه‌های کورتونی برای درگیری مخاطی
- کرم‌های تاکرولیموس یا پیمکرولیموس برای نواحی حساس مانند دهان یا تناسلی
درمان‌های سیستمیک (در موارد گسترده یا مقاوم):
- کورتون خوراکی یا تزریقی
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند سیکلوسپورین یا متوترکسات
- رتینوئیدهای خوراکی در موارد شدید
مراقبت‌های کمکی:
- پرهیز از مصرف غذاهای تند، اسیدی یا محرک در نوع دهانی
- کاهش استرس و حمایت روانی
- مرطوب نگه‌داشتن پوست برای کاهش خارش
- بررسی دوره‌ای برای ارزیابی احتمال ضایعات پیش‌سرطانی (در درگیری مخاط دهان)
جمع‌بندی
لیکن پلان بیماری‌ای مزمن و عودکننده است که با درمان مناسب قابل کنترل است. مراجعه به موقع به پزشک، رعایت سبک زندگی مناسب و پیگیری منظم می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. ضایعات دهانی یا تناسلی نیازمند ارزیابی دقیق‌تری هستند و باید با دقت پیگیری شوند.
منابع علمی معتبر
- American Academy of Dermatology – Lichen Planus: https://www.aad.org/public/diseases/a-z/lichen-planus
- UpToDate – Lichen Planus: Pathogenesis, clinical features, and diagnosis
- Journal of the American Academy of Dermatology – Lichen Planus: A comprehensive update
